Wyjaśnienie pojęcia innowacji.
Pojęcie innowacji jest szeroko opisywane w literaturze o zarządzaniu. Teoretycznie każdy
przedsiębiorca wie o co chodzi, ale nie do końca, ponieważ większość przedsiębiorców z sektora MSP zawęża mocno znaczenie tego pojęcia ograniczając się wyłącznie do innowacji produktowych.
Każde przedsiębiorstwo, aby się mogło rozwijać efektywnie i dynamicznie potrzebuje nie tylko zmian, potrzebuje innowacji: nowoczesnych produktów, nowych technologii, nowych systemów organizacji i zarządzania, marketingu itd.[ Penc, 1999, s. 141]. Wszystko to może osiągać dzięki postawom przedsiębiorczym, przedsiębiorczym pracownikom i ich otwartym umysłom. Działania innowacyjne podnoszą konkurencyjność przedsiębiorstw. Z różnych definicji nie wynika jednoznaczność w pojmowaniu innowacji. Postarano się tu przytoczyć kilka definicji spotykanych w literaturze:
1. Innowacja odnosi się do jakiegokolwiek dobra, usługi lub pomysłu, który jest postrzegany przez kogoś jako nowy. Pomysł może istnieć od dawna, ale stanowi innowacje dla osoby, która go postrzega jako nowy [Kotler, 2009, s.322 ].
2. Innowację należy rozumieć jako modyfikację wyrobu, usługi, procesu produkcyjnego lub technologii [ Weber, 1996, s. 468 ].
3. Pod pojęciem innowacji rozumiemy każdą świadomą, funkcjonalną, pozytywną i postępową zmianę materialnych i niematerialnych elementów jednostki organizacyjnej, tj. każdą zmianę sprzyjającą jej rozwojowi, wzrostowi oraz zwiększeniu efektywności [ Perlaki, 1983, s. 17 ].
Współcześnie powszechnie stosuje się definicję zaproponowaną przez OECD, która rozróżnia cztery rodzaje innowacji wprowadzanych przez przedsiębiorstwa. Chodzi tu o tzw. metodologię Oslo [OECD, 2005, s. 49-55]. Określa ona innowacje jako zastosowanie nowych lub znacznie udoskonalonych dóbr (towarów lub usług), procesów, metod marketingowych i organizacyjnych, zmian stosunków z otoczeniem lub organizacji pracy. Definicja ta wyróżnia kilka typów innowacji:
1. produktowe – wprowadzenie na rynek wyrobu lub usługi, które są nowe lub znacząco
udoskonalone w zakresie swoich cech lub zastosowań,
2. procesowe – wdrożenie nowej lub znacząco udoskonalonej metody produkcji lub dostawy,
3. organizacyjne – wdrożenie nowych metod zarządzania firmę, co dotyczy zmian w organizacji miejsc pracy lub w stosunkach z otoczeniem,
4. marketingowe – wdrożenie nowej metody marketingowej wiążącej się ze znaczącymi
zmianami w projekcie/konstrukcji produktu, opakowaniu, dystrybucji, promocji bądź
strategii cenowej.
Warunkiem uznania nowego rozwiązania za innowację jest jego komercjalizacja, a proces
powstawania innowacji składa się z dwóch elementów: stworzenia nowej idei oraz jej wdrożenia przez komercjalizację [Carlino i Kerr, 2014]. Innowacją jest więc w szczególności również zastosowanie rozwiązania nowego dla firmy, ale znanego na rynku.
Pojęciami pokrewnymi dla innowacji są działalność innowacyjna, innowacyjna firma oraz innowacyjność. Działalność innowacyjna dotyczy działań naukowych, technicznych, organizacyjnych, finansowych i komercyjnych, które prowadzą do wdrażania innowacji. Za innowacyjną firmę uznaje się natomiast taką, która wdrożyła innowację w rozpatrywanym okresie [OECD, 2005]. Innowacyjnością można natomiast określić, według metodologii Oslo, aktywność nakierowaną na wdrażanie innowacji, zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym.
Innowacje są nie tylko efektem działań pojedynczych podmiotów, ale procesu zbiorowego uczenia się przy udziale intensywnych interakcji pomiędzy różnymi aktorami [Vinnova, 2014]. W tej gałęzi literatury przedmiotu, która czerpie z ustaleń teorii rozwoju lokalnego, dominuje przekonanie, że akumulacja wiedzy, efekty uczenia się, powstawanie innowacji i ich dyfuzja zależą od różnorodnych czynników społecznych i ekonomicznych, często o charakterze lokalnym i sieciowym [Suorsa, 2007]. W takim ujęciu innowacje nie są procesami indywidualnymi firm czy gospodarek, lecz efektem wspólnych działań i licznych interakcji podmiotów powiązanych relacjami formalnymi i nieformalnymi. W szerokim ujęciu innowacja i innowacyjność oznaczają aktywność społeczną i ekonomiczną, której celem jest nowe wykorzystanie zasobów, nowe idee, nowy sposób działania i wprowadzania zmian, które polegają na zastąpieniu obecnego stanu rzeczy innym [Gomułka, 1998].
Innowacyjność, mimo że jest związana przede wszystkim z komercyjną aktywnością sektora prywatnego, może również, za pomocą tzw. innowacji społecznych, zwiększać efektywność sektora publicznego i pomagać w rozwiązywaniu problemów, takich jak wykluczenie społeczne i bezrobocie. Celem polityki wspomagania innowacyjności nie musi być zatem tylko promowanie wzrostu gospodarczego uzyskiwanego dzięki wprowadzeniu nowych produktów, usług i procesów na rynek lub w organizacjach prywatnych bądź publicznych; może być nim także zwiększenie zdolności firm i podmiotów do uczenia się [Lundvall i Borras, 1997] oraz dążenie do osiągnięcia innych efektów społecznych.
Innowacyjność jest powiązana ze zdolnością do generowania i wykorzystania wiedzy,
kreatywnością oraz przedsiębiorczością. Wiedza stanowi zakumulowany zasób informacji,
możliwy do wykorzystania i zastosowania [Howells, 2002]. Kreatywność prowadzi do tworzenia nowych idei i rozwiązań, a zależy m.in. od otoczenia społecznego oraz tego, na ile
nowość (novelty) jest ceniona społecznie i ekonomicznie. Istotne jest również to, w jakim
stopniu akceptowalne jest kwestionowanie dotychczasowych rozwiązań a popularne szukanie
nowych, oraz czy istnieje społeczne przyzwolenie na ponoszenie kosztów, jakie mogą
wiązać się z błędami popełnianymi w tym procesie [Perry-Smith i Shalley, 2003]. Wiedza, jej
transfer i kreatywność są ze sobą blisko powiązane, ponieważ kreatywność opiera się na
dotychczasowym dorobku, doświadczeniu i umiejętnościach. Przedsiębiorczość oznacza
natomiast m.in. identyfikację ocen i ocenę szans wprowadzenia nowych produktów i nowych
usług, a także sposobów organizowania nowych rynków [Shane, 2003].
Zatem innowacja jest bardzo szeroko pojmowana przez różnych autorów, jest to pojęcie złożone i wieloaspektowe. W odniesieniu do biznesu pod tym pojęciem należy rozumieć działania o charakterze badawczym, technicznym, organizacyjnym, finansowym, szkoleniowym i handlowym, których celem jest opracowanie oraz wdrożenie nowych lub istotne ulepszenie produktów i procesów. Innowacyjność dla przedsiębiorstw to dostęp do najnowocześniejszych technologii, najnowszej wiedzy oraz wzrost konkurencyjności i większe możliwości eksportu swoich wyrobów. W Polsce z badaniami nad nowymi produktami nie jest najlepiej. Przedstawia to poniższa tabela, która obrazuje jak przedstawia się na początku XXI wieku liczba zgłaszanych patentów do Urzędu Patentowego.
Tabela 1. Liczba zgłoszeń do polskiego Urzędu Patentowego
1995 2000 2005 2006
Zgłoszone wynalazki krajowe 2595 2404 2028 2157
Udzielone patenty 1619 939 1054 1122
Zgłoszone wzory użytkowe 2119 1274 600 625
Udzielone prawa ochronne 922 680 829 869
Źródło: GUS
Widzimy, że najmniej wynalazków zgłoszono w 2005 roku. Od 2006 roku pojawiła się tendencja wzrostowa, jednak jest to ciągle kropla w morzu potrzeb. W okresach dobrej koniunktury gospodarczej przedsiębiorstwa uważają, że nie muszą konkurować i wydawać pieniędzy na badania nad nowymi wynalazkami, ponieważ rynek i tak jest chłonny i wszystko zostanie sprzedane. Świadczą o tym dane na temat nakładów na badania i rozwój.
Tabela 2. Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce
1995 2000 2005 2006
Nakłady (w mln zł) 21332 4796 5575 6133
Relacja do PKB (w proc., ceny bieżące) 0,65 0,66 0,57 0,58
Zatrudnienie w R&D 83590 78925 76761 bd

Źródło: GUS

W latach 90 – tych XX wieku więcej wydawano na nowe technologie, ponieważ Polska przeszła do systemu gospodarki rynkowej. Wiek XXI przyniósł niestety spowolnienie działań innowacyjnych. Jednak błędne jest takie postępowanie małych i średnich przedsiębiorstw, ponieważ innowacje i przedsiębiorczość są najskuteczniejszym sposobem poprawy konkurencyjności na rynku.
Wejście Polski w struktury Unii Europejskiej sprawiło, że pojawiły się fundusze na rozwój i wzrost innowacyjności naszych firm. Większość innowacyjnych działań to zakup nowoczesnych linii produkcyjnych, które zwiększają możliwości produkcyjne, poprawiają zdecydowanie jakość wyrobów, ale nie do końca przekładają się na innowacyjność. Bardzo mało firm szczególnie z sektora MSP stawia na B+R, na innowacje organizacyjne, procesowe, czy marketingowe.
Według syntetycznej oceny konkurencyjności, wynikającej z rankingu Forum przedstawionego w ostatnim raporcie [GCR, 2008-2009, s. 10], Polska została sklasyfikowana na 53 miejscu wśród 134 krajów (o dwa miejsca niżej niż w roku poprzednim), z oceną 4,28 pkt. (w skali od 1 do 7), za Włochami, Indiami, Rosją i Maltą. Innowacyjność Polskiej gospodarki uzyskała notę 3,2 pkt. Czyli bardzo niską.
Liderami rynkowymi nie pozostają outsiderzy, lecz przedsiębiorstwa innowacyjne, o poglądach przedsiębiorczych na przyszłość, które mają sprecyzowane jasno wytyczone cele. Również należy bezwzględnie zwiększyć wydatki na badania i rozwój nad nowoczesnymi rozwiązaniami, ponieważ w przeciwnym wypadku Polska stanie się krajem, w którym rozwój będzie się odbywał tylko na postawie licencji i transferu wiedzy z zagranicy.

Zaufali nam